Raza, clase y género en el nuevo cine argentino. Un estudio de las relaciones de dominación en Bolivia y La ciénaga.

Abstract

El tema central de esta tesis es las relaciones sociales de dominación, con dos películas argentinas de 2001 como fuentes primarias de la investigación. El fin del trabajo es la indagación de dos aspectos de los filmes: 1) ¿Cómo se representan las relaciones sociales de dominación en un período de decadencia? y 2) ¿Qué conexiones podemos establecer entre las historias elaboradas y las tradiciones histórico-culturales de división y dominación? Este planteamiento del problema incluye los aspectos raza, clase y género y sus interrelaciones en las prácticas de jerarquización. El análisis cinematográfico de Bolivia (Adrián Caetano) y La ciénaga (Lucrecia Martel) se basa en la teoría de Bordwell y Thompson en Film Art (2004). Al mismo tiempo es un estudio interdisciplinario con una perspectiva histórica, social y cultural. La jerarquización en el mundo de las películas se puede observar principalmente en el espacio sonoro, pero también en los gestos, las miradas y los movimientos en los planos. Además, con la totalidad de las formas de las películas se puede trazar líneas a sistemas históricos de poder y dominación en Argentina.

Denne oppgaven har som mål å undersøke hvordan ulike maktforhold i sosiale relasjoner blir konstruert og fremstilt i to argentinske filmer fra 2001. Problemstillingen er todelt: på den ene siden spør jeg hvordan sosiale relasjoner blir representert i en periode med økonomisk nedgang, og på den andre siden vil jeg utforske hvilke linjer som kan trekkes til historiske og kulturelle tradisjoner for dominering. Analysen av Bolivia (Adrián Caetano) og La ciénaga (Lucrecia Martel) baserer seg i hovedsak på Bordwell og Thompsons teori og metode i Film Art (2004), og inkluderer et historisk, sosialt og kulturelt perspektiv med fokus på sammenhenger mellom kategoriene rase, klasse og kjønn i ulike dominerende relasjoner. Filmene er lagt til to ulike geografiske områder og sfærer i Argentina, henholdsvis en bar i hovedstaden og et hus på landet i provinsen Salta. Dette skaper et utgangspunkt for meg, som tilskuer, til å studere ulike sosiale mønstre i filmene, og videre knytte observasjonene til den argentinske hverdagen på 90-tallet. Resultatene av analysen viser at begge filmene konstruerer egne univers preget av forfall, spenning og undertrykkelse, hvor filmenes form gir rom for meningsproduksjon på flere nivåer. Den markerte avstanden mellom ulike aktører observeres hovedsakelig i lydbildet, i dialogene og i nedlatende betegnelser, i tillegg til kameraets fokusering på utveksling av blikk, kroppsspråk og bevegelsene til personene i bildet. I filmen La ciénaga er også kameraets subjektive perspektiv vesentlig i en fortolkningsprosess. Filmene i sin totale form skaper også rom for å trekke linjer til historiske former for etablering og konsolidering av makt og autoritet (blant annet rasialisering og skillet mellom sivilisasjon og barbari), som i de aktuelle filmene gjenspeiles i ulike former for sosiale hierarki. I de argentinske filmene studerer jeg hvordan ulike handlingsmønster innebærer glidende overganger i diskriminering basert på rase, kjønn og klasse. Samtidig forsøker jeg å skissere en viss sammenheng mellom frustrasjonen, undertrykkelsen og den verbale og fysiske volden som skapes og skildres i filmene, og konsekvensene av økonomiske nedgangstider, en rotfestet patriarkalsk samfunnsstruktur på landsbygda og voldskulturen som preger og dominerer 90-tallets Argentina.